خانه های ایرانی در چند سفرنامه خارجی

در هر شهر و روستای ایران انگشت شمارند خانه هایی که حداقل یک قرن عمر کرده باشند. از طرفی مساله بافت فرسوده و خطرات خانه‌های قدیمی که مخصوصا در مناطق زلزله خیز هر آن ممکن است بر سر ساکنینش آوار شود مرتبا گوشزد می‌شود. اما از این فاجعه بارتر وضعیت ساخت و سازهای جدید است که آنها نیز پس از کمتر از دو دهه از عمر خود تبدیل به خانه‌هایی کلنگی می‌شوند و سوال مطرح می‌شود که آیا واقعا خطرات ساختمان‌های تازه ساز، کمتر از خانه‌های قدیمی است؟ یا تنها خطر ریزش یک سقف گلی و تیرهای چوبی را با آوار چندین طبقه آپارتمان نوساز و مصالح جدید تیرآهن و سیمان و آجر جایگزین می‌کند؟

نگاه به مساله ساخت و سازهای بی‌کیفیت از دیدگاه اجتماعی قابل توجه است. معمولا ریشه بسیاری از مسائل اجتماعی دوروبرمان را نقش عواملی همچون تاثیر تحریم، عملکرد فلان دولت، جهتگیری‌های حکومت و یا کمی دورتر مربوط به حکومت‌هایی که در دوره معاصر حکمرانی کرده‌اند و همچنین وجود نفت و درآمدهای کلان آن می‌دانیم. فارغ از اینکه هر کدام از این عوامل تا چه اندازه در هر مساله اجتماعی نقش بازی کرده است، گاهی دیده می‌شود رفتارهای اجتماعی ایرانیان چه سبقه طولانی‌تری از این موارد دارد. سفرنامه‌ها، به ویژه آن دسته که توسط مسافران منصف خارجی نوشته شده‌اند، می‌توانند راهنماهای خوبی برای شناخت از رفتارهای اجتماعی گذشته مردم این سرزمین باشند.